Polski Instytut Myśli Gospodarczej planuje zrealizować projekt dotyczą wprowadzenia obligatoryjnego charakteru wysłuchań publicznych w Polsce. Celem jest usprawnienie instytucji wysłuchania publicznego, a co za tym idzie poprawa jakości współpracy „władza-obywatel” w procesie stanowienia prawa w Polsce. Zapraszamy do współpracy Organizacje Pozarządowe zainteresowane projektem.

Meritum projektu

Odbiorcami projektu są podmioty wskazane przez art. 70 b Regulaminu Sejmu RP mogące wziąć udział w wysłuchaniu publicznym t.j. obywatele na terenie całego kraju, a w szczególności Organizacje Pozarządowe (NGO) i ich przedstawiciele. Realizacja ma dotyczyć zmiany aktów prawnych regulujących wysłuchania publiczne w Polsce.

Uzasadnienie potrzeby podjęcia działań
Projekt dotyczy wprowadzenia obligatoryjnego charakteru wysłuchań publicznych w Polsce. Instytucja wysłuchania publicznego istnieje w Polsce od roku 2005 na podstawie ustawy o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa i Regulaminu Sejmu RP. Jej celem jest umożliwienie różnym podmiotom wpływu na proces stanowienia prawa, poprzez wyrażanie swoich opinii, dostarczanie argumentów za określonymi rozwiązaniami, prezentowanie interesów różnych grup społecznych. Jednocześnie, upublicznienie procesu tworzenia prawa stanowi mechanizm kontroli jego jakości i zabezpieczenia go przed występowaniem zjawisk korupcyjnych. Tym samym wysłuchanie publiczne jest w założeniu instytucją niezwykle ważną dla rozwoju społeczeństwa obywatelskiego w demokratycznym państwie prawa, którego domenę stanowi m.in. partycypacja publiczna. PIMG dostrzega zasadnicze słabości w jej funkcjonowaniu.

Po pierwsze, zauważamy problem niewielkiej częstotliwości organizowania wysłuchań publicznych (dotąd w VII kadencji Sejmu przeprowadzono je zaledwie siedmiokrotnie). Wynika on z braku zainteresowania ze strony członków komisji podejmowaniem uchwał o przeprowadzeniu wysłuchania publicznego. Decyzja członków komisji ma charakter stricte uznaniowy, zatem nawet duża liczba zgłoszeń nie może przesądzić o jego przeprowadzeniu.

Po drugie, de facto mało środowisk korzysta z możliwości zabrania głosu na etapie tworzenia prawa. Reforma wysłuchania publicznego umożliwi usprawnienie funkcjonowania instytucji demokracji bezpośredniej jaką jest wysłuchanie publiczne. Tym samym sprawa ważna jest dla obywateli i organizacji obywatelskich na terenie całej Polski, chcących mieć realny wpływ na proces stanowienia prawa w kraju. Podmioty wskazane przez art. 70b Regulaminu Sejmu RP zostaną realnie włączone w życie publiczne. Jednocześnie beneficjentem wprowadzenia obligatoryjności wysłuchania publicznego będą członkowie komisji, którzy tą drogą mogą uzyskać wartościowe informacje na temat rozwiązań prawnych, nad którymi toczą się prace.

Kwestie związane z wysłuchaniami publicznymi w Polsce opracowane zostały przez biuro Analiz i Dokumentacji – Dział Analiz i Opracowań tematycznych Kancelarii Senatu we wrześniu 2010 roku. W publikacji zwrócono uwagę na problem braku zainteresowania tą metodą współpracy obywateli z władzą publiczną. Ponadto wystosowany został apel parlamentarnego Zespołu ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi w celu zebrania propozycji usprawnienia procedury wysłuchania publicznego. Już od kilku lat na forum opinii publicznej podnoszony jest temat konieczności usprawnienia procedury wysłuchania publicznego. Z perspektywy 8 lat od powstania tej instytucji można wymienić jej podstawowy mankament t.j. skomplikowana procedura zorganizowania wysłuchania, a w konsekwencji jego rzadkie wykorzystywanie.

Dlatego też PIMG podjął się opracowania projektu zmian, który ten problem rozwiąże. Na decyzję PIMG o podjęciu działań prowadzących do zwiększenia zaangażowania obywateli w życie publiczne ma wpływ brak podejmowania takiej inicjatywy przez władze RP. Co więcej niepokoi nas zjawisko i metody ograniczenia roli obywateli mające miejsce w ostatnim czasie na polskiej scenie politycznej. Problematyka związana z wysłuchaniami publicznymi podejmowana jest przez takie instytucje jak: Helsińska Fundacja Praw Człowieka, która opublikowała swoje stanowisko ws. usprawnienia procedury wysłuchania publicznego, czy Kancelaria Senatu, która dokonała szczegółowej analizy wysłuchań w Polsce. Działania te opierają się na zarysowaniu problemu i podaniu go do opinii publicznej w celu znalezienia rozwiązań. PIMG uwzględnia stanowiska tych instytucji i przedstawia projekt zmian, które są w stanie usprawnić funkcjonowanie wysłuchania publicznego w Polsce.

PIMG swoją działalność opiera na wiedzy współpracujących z nim ekspertów z zakresu gospodarki i prawa, pozyskując niezależne ekspertyzy dotyczące aktualnych wydarzeń gospodarczych oraz na wymianie myśli z innymi ośrodkami analitycznymi z kraju i zagranicy.

Planowane działania
PIMG w celu zrealizowania projektu – wprowadzenia obligatoryjności instytucji wysłuchania publicznego w Polsce, musi podjąć działania umożliwiające zmianę uregulowań prawnych dotyczących wysłuchania publicznego tj. ustawy z dnia 7 lipca 2005 roku o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa i Regulaminu Sejmu RP.

Działania PIMG będą podzielone na dwa etapy. W pierwszym etapie instytut planuje nawiązać współpracę z zagranicznymi ekspertami i instytucjami, bezpośrednio związanymi z tematyką wysłuchań publicznych w poszczególnych krajach, by posiłkując się na doświadczeniach innych, móc opracować właściwe rozwiązania i wprowadzić jej na grunt polski.

Stworzone zostanie forum wymiany opinii, na którym eksperci będą mogli przedstawiać swoje stanowiska i określać jakie ich zdaniem zmiany powinny zostać wprowadzone do instytucji wysłuchania publicznego, przede wszystkim jak powinna wyglądać kwestia obligatoryjności wysłuchania publicznego w Polsce. Ponadto, planujemy zasięgnąć opinii podmiotów zajmujących się wysłuchaniem publicznym w Polsce, zwłaszcza tych które zaangażowane były w jego wprowadzanie do prawa polskiego w 2005r.

Pierwszy etap działań da nam odpowiedź na pytania jakie rozwiązania w zakresie wysłuchań publicznych zostały przyjęte w innych krajach i jak się one sprawdzają, następnie w jakim zakresie powinna zostać wprowadzona obligatoryjność w Polsce. Na podstawie tych danych opracujemy wstępne rozwiązania, które będą mogły być wprowadzone do prawa polskiego.

W drugim etapie PIMG opracuje, zorganizuje i przeprowadzi społeczną kampanię edukacyjną podnoszącą świadomość społeczną odnośnie podejmowania decyzji przez władze, prowadzącą do zwiększenia zaangażowania we współpracę pomiędzy obywatelami a władzą oraz wypracowania wspólnych rozwiązań i ich wdrożenia. Etap drugi sprawi, że opinia publiczna uzyska zarówno bierny jak i czynny dostęp do debaty dotyczącej partycypacji publicznej, a w szczególności kwestii wysłuchań publicznych.

W trzecim etapie, PIMG wraz z ekspertami i partnerami, przygotuje założenia projektu zmian w ustawie dotyczącej wysłuchań publicznych.

Dostęp do wszelkich informacji i materiałów związanych z realizacją projektu przez PIMG zapewniony zostanie za pośrednictwem strony internetowej oraz profili na portalach społecznościowych.

Wymienione powyżej etapy działań PIMG, będą realizowane spójnie, często równolegle, z zachowaniem najwyższych standardów prowadzenia kampanii społecznych i edukacyjnych oraz działań Public Relations i Public Affairs w celu osiągnięcia jak najlepszych efektów na koniec projektu.

Obecnie poszukujemy funduszy na projekt, jednak przewidujemy zorganizowanie i kontynuację projektu, bez względu na pozyskanie środków na ten cel. Kontynuacja będzie polegała na dalszym prowadzeniu kampanii, która będzie miała na celu wdrożenie zaprojektowanych wcześniej zmian w ustawie.

Planowane rezultaty
Efektem działań PIMG będzie projekt założeń regulacji prawnych, zmian w ustawie, wprowadzających obligatoryjne wysłuchania publiczne oraz zaangażowanie do współpracy zarówno obywateli, jak i władze, prowadzące do wypracowania wspólnych rozwiązań i ich wdrożenia. W trakcie działań, debat i spotkań zostanie bezpośrednio zaangażowanych w nasz projekt co najmniej 200 osób – obywateli, w tym przedstawicieli organizacji pozarządowych, ponad 50 decydentów – przedstawicieli władz oraz ponad 100 osób - ekspertów i wolontariuszy, którzy chcą wesprzeć projekt i uczestniczyć w nim.

Bezpośrednim rezultatem działań podjętych przez PIMG będzie również, znaczący wzrost świadomości obywateli w Polsce w kwestii wysłuchania publicznego. Obywatele dzięki przeprowadzonej kampanii poznają czym są wysłuchania publiczne, jaką rolę pełnią, jakie korzyści mogą przynieść i w jaki sposób osobiście każdy obywatel może korzystać z prawa uczestnictwa w wysłuchaniach publicznych. W ten sposób obywatele w Polsce zostaną zachęceni i zmobilizowani do korzystania z prawa wypowiadania się i prezentowania swoich stanowisk w kwestii proponowanych regulacji prawnych. Jednocześnie władza zacznie dysponować pełnym przeglądem wiedzy i opinii obywateli w kwestiach nad którymi toczą się prace legislacyjne, co w konsekwencji posłuży jej w wypracowywaniu rozwiązań prawnych uwzględniających głos społeczny. Tym samym, pośrednim rezultatem działań PIMG, będzie jakościowy rozwój współpracy w zakresie tworzenia prawa pomiędzy obywatelami, a władzą. Korzyści tej współpracy będą płynąć dla obu stron.

Zmiana charakteru wysłuchania publicznego z fakultatywnego na obligatoryjny, sprawi, że zacznie ono zgodnie ze swoim pierwotnym założeniem i wolą pomysłodawców, funkcjonować efektywnie, tzn. odgrywać znaczącą rolę w rozwoju demokracji partycypacyjnej w Polsce i budowaniu społeczeństwa obywatelskiego.